Asıl adı Garip Tatar olan Ümit Kaftancıoğlu, Ardahan'ın Hanak ilçesine bağlı Koyunpınarı köyünde dünya gelmiştir. Halk aşıklarının, söz sohbet bilenlerin dizinin dibinde destan, masal, türkü, efsane dinleyerek büyümüştür. Okuma ve yazmayı çok küçük yaşta öğrenmiştir. İlkokulu bitirdikten sonra köy enstitüsüne girmek için yollara düşmüştür. 1957'de Cılavuz Köy Enstitüsü'nü bitirmiştir. Üç yıl kadar Mardin’in Derik ilçesinde ilkokul, Rize'nin Pazar ilçesinde ortaokul öğretmenliği yapmıştır. 1961'de Balıkesir Necatibey Eğitim Enstitüsü Edebiyat bölümünü bitirmiştir. Bir süre Türkçe öğretmenliği yapmıştır. Türlü soruşturmaların ardından öğretmenlikten uzaklaştırılmıştır.
1974'te TRT’de yapımcı olarak çalışmaya başlamıştır. Dönemeç adlı hikâyesiyle 1970 TRT Büyük Ödülü'nü almıştır. Köy Odası programlarını hazırlayan ekibin sorumlusu olmuştur. Hakullah adlı röportajıyla 1972 Ali Naci Karacan Birincilik Armağanı'nı almıştır.
11 Nisan 1980 gününün sabahı evinden işe gitmek üzere dışarı çıktığında silahlı saldırıya uğramıştır. Sırtına ve göğsüne isabet eden 5 kurşun sebebiyle ağır yaralanan Kaftancıoğlu, kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirmiştir. Olaydan sonra tutuklanan Ahmet Mustafa Kıvılcım, polise verdiği ifadede Kaftancıoğlu'nu "solcu olduğu için" öldürdüğünü söylemiştir. Cinayet emrini İstanbul Ülkücü Gençlik Derneği Başkanı Hasan Küçük 'ün vermiş olduğunu ve eylemde kendisinin yanı sıra, İrfan Çakıca ve Yusuf Teke'nin de bulunduğunu da anlatmıştır. Kıvılcım, Askeri Mahkeme tarafından ömür boyu hapse mahkûm edilmiş fakat cezası Askeri Yargıtay tarafından bozulmuş ve 4 yıl tutuklu kalmasının ardından serbest bırakılmıştır.
2005 yılından beri anısına her yıl Ümit Kaftancıoğlu Öykü Yarışması düzenlenmektedir.