16 Mayıs 1883 tarihinde Bursa'nın Gemlik ilçesinin Umurbey köyünde doğmuştur. İlmiye sınıfına mensup bir fıkıh bilgini olan babası Abdullah Fehmi Efendi, 93 Harbi'nden sonra, bugün Bulgaristan sınırları içindeki Plevne şehrinden, Gemlik yakınlarındaki Umurbey köyüne göç etmiştir. İlk ve ortaöğrenimini babasının yanında gören Bayar'ın çocukluğu ve ilk gençlik dönemi ailesinin yerleştiği Bursa'da geçmiştir. Gemlik Mahkeme Kalemi ve Reji İdaresinde stajyer memur olarak çalışmıştır.Bursa'da açılan Ziraat Bankası veznedarlığı sınavını kazanmıştır. Bankada veznedar olarak çalışırken Fransız papazlar yönetimindeki Collège Français de l'Assomption'da Fransızca okuluna devam etmiştir. İpekböcekçiliği eğitimi veren Darüllâlim-i Harir'de eğitim görmüştür. 1905 yılında Deutsche Orient Bank'ın imtihanını kazanarak burada kısa zamanda imza sahibi olmuştur. 1903'te, İnegöl'ün yerlilerinden ve eşrafından Refet Bey'in kızı Reşide Bayar ile evlendi, bu evlilikten Refii, Turgut , Nilüfer Gürsoy adlarında üç çocuğu olmuştur. Cumhuriyet'in ilanından sonra, Mart 1924'te Mübadele, İmar ve İskân vekilliğine atanmıştır. Temmuz 1924'te bu görevden istifa etmiştir. Aynı yıl Mustafa Kemal tarafından yeni bir ulusal banka kurmakla görevlendirilmiştir. 26 Ağustos 1924'te ulusal ekonomi politikasının temel taşlarından olan ve Türkiye'nin ekonomik yaşamında belirleyici bir rol oynayan Türkiye İş Bankası'nı kurmuş ve 1932'ye değin genel müdürlüğüne yapmıştır.
Yaşamı boyunca hem siyasi hem de ekonomik alanlarda oldukça etkin rol almıştır. Özellikle ekonomi alanında pek çok katkıda bulunmuştur. 1950-1960 yılları arasında cumhurbaşkanlığı yapmıştır. Uzunca süre yaşadığı konjestif kalp yetmezliği nedeniyle kaldırıldığı İstanbul Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Merkezinde (günümüzde Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi) 22 Ağustos 1986'da 103 yaşında hayatını kaybetmiştir. Öldüğünde, dünyanın en yaşlı politikacısı olarak bilinmekteydi.